Nowy świat, nowy człowiek, czyli renesans w pigułce

Renesans to epoka otwierająca czasy nowożytne, określana często jako odrodzenie sztuki i nauki. Obejmuje XV i XVI wiek.

• Kolebką renesansu są Włochy.
• Polski renesans przypada na lata 1450-1630. Dzieli się na cztery fazy:
  II połowa XV wieku - 1506 – prerenesans; rozkwit nauki, piśmiennictwa;
  1506-1543 – wczesny renesans; rozwój drukarstwa; wydanie dzieła O obrotach sfer niebieskich;
  1543-1584 – rozkwit renesansu; twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego;
  1584-1629 – schyłek renesansu;
• Nazwa epoki pochodzi od francuskego słowa reneissance oznaczającego na nowo, od nowa. Renesans nazywa się także odrodzeniem, co tłumaczy się jako odrodzenie kultury antycznej.
• Narodzenie się epoki było rezultatem procesu historycznego, na który złożyło się wiele czynnników:
  kryzys papiestwa, rozluźnienie więzi scalających cesarsko-papieską Europę;
  szybki rozwój miast, wzrost znaczenia mieszczaństwa;
  powstanie nowych państw po okresie rozbicia feudalnego;
  wielkie odkrycia geograficzne i naukowe: rewolucyjna teoria Kopernika O obrotach sfer niebieskich, wynalazek Gutenberga, odkrycie Ameryki;
• Humanizm to główny nurt renesansu. Miejsce Boga w odrodzeniu zajmuje człowiek (antropocentryzm). Humaniści wierzą w możliwości człowieka, w swój umysł, potrafią sami zdobywać wiedzę, są wykształceni, znają grekę i łacinę. Czerpali od starożytnych: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce” (Terencjusz). Dzieło O godności człowieka Pico della Mirandoli jest uznawane za manifest humanizmu.
• Ważnym wydarzeniem dla epoki jest reformacja, zapoczątkowana przez Lutra w 1517 roku. Tym mianem określa się cały ruch religijny, społeczny i polityczny. Reformacja doprowadziła do rozłamu w Kościele katolickim.
• Renesans to epoka, w której zanika anonimowość twórców. Artysta jest uważany za kogoś wyjątkowego, obdarzonego talentem i wielkimi umiejętnościami.
• Gatunkami literackimi cenionymi w okresie odrodzenia były: elegie, pieśni, treny, fraszki, moralitet, dialog, esej, nowela, sonety, dramat nowożytny, powieść nowożytna.
• Najważniejsi twórcy i ich dzieła:
  Jan Kochanowski: pieśni; fraszki; treny; Odprawa posłów greckich;
  Mikołaj Rej: Źwierzyniec; Żywot człowieka poczciwego; Krótka rozprawa między Panem, Wójtem, a Plebanem;
  Szymon Szymonowic: Żeńcy;
  Piotr Skarga: Kazania sejmowe;
  Klemens Janicki: O sobie samym do przytomności;
• Literatura powszechna, najważniejsi twórcy:
  William Szekspir: Hamlet; Makbet; Romeo i Julia;
  Giovanni Boccaccio: Dekameron;
  Francesco Petrarca: Sonety do Laury;

Paulina Adamowicz